انواع قطعات دهاني در حشرات

قطعات دهاني بطور كلي شامل لب بالا  Labrum  ، لب پايين  Labium  ، يك جفت آرواره بالا  Mandible  ، يك جفت آرواره پايين  Maxillae ويك زايده لب پايين يا هيپوفارينكس  Hypopharynx  مي باشد. 
حشرات بر حسب نوع تغذيه ومحيط زندگي انواع مختلف قطعات دهاني را دارند: 

تيپ ساينده يا جونده  Chewing type 

در اين نوع قطعات دهاني كه در حشراتي مثل راسته هاي راست بالان، سخت بالپوشان، اكثر لاروها و . . .ديده ميشود قسمتهاي زير وجود دارد 
لب بالا كه قطعه كوچك و متحركي است، در جلوي سر و زير قطعه  Clypeus  قرار گرفته است. سطح داخلي آن اعضاي حسي بنام  Epipharynx وجود دارد. 
آرواره بالا كه يك جفت اندام تقريبا مثلثي هستند و در طرفين سر قرار دارند، سطح داخلي آنها معمولا دندانه دار است. آرواره هاي بالا غير مفصلي و سخت هستند و در خرد كردن مواد غذايي بكار ميروند. 
آرواره پايين به تعداد يك جفت در زير آرواره هاي بالا قرار دارند و از قسمتهاي : پايه يا  Cardo  ، تنه يا  Stipes  ، لبه خارجي يا  Galea  كه يك عضو حسي است ، لبه داخلي يا  Lacinia  كه دندانه دار است و در خرد كردن مواد غذايي بكار ميرود و پالپ آرواره پايين كه عضو حسي است و در ملخها پنج بندي و در سخت بالپوشان چهار بندي است و  Maxillary palpa  گفته مي شوند تشكيل شده است . 
لب پايين كه يك عدد است و از دو قسمت تشكيل شده است ، قسمت قاعده اي را  Postmentum  و قسمت انتهايي را  Prementum  مي گويند.  Postmentum  ممكن است به دو بخش  Submentum  و  Mentum  تقسيم شود و روي  Prementum  قسمتهاي مثل دو زايده داخلي بنام  Glossa  ودو زايده خارجي بنام  Paraglossa  و يك جفت پالپ لب پايين سه بندي يا  Labial palpa  وجود دارد ،  Glossa  و  Paraglossa  را روي هم  Ligula  مي گويند. 
زايده لب پايين يا هيپوفارينكس در اين قطعات دهاني يك عضو گوشتي زبان مانند است كه از قاعده آن بزاق ترشح ميشود. بطور كلي در اين قطعات دهاني غذا به كمك آرواره ها بالا خرد و به كمك آرواره هاي پايين و لب پايين با بزاق مخلوط و به طرف مري هدايت ميشود.
  
قطعات دهاني مكنده  Siphoning 
اين نوع قطعات دهاني در پروانه هاي بالغ ديده ميشود، خرطوم مارپيچي از رشد  Galea  هاي آرواره هاي پايين بوجود مي آيد، امكان جويدن وجود ندارد و از مواد مايع مثل شهد گلها استفاده مكنند. پالپ لب پايين بخوبي رشد كرده ولي پالپ آرواره پايين معمولا كوتاه است. خرطوم مارپيچي اين حشرات را  Spiritrompe  مي گويند. 
قطعات دهاني ليسنده  Sponging   
اين نوع قطعات دهاني در تعدادي از مگس ها ديده ميشود كه لب پايين رشد زيادي كرده است و خرطوم يا  Proboscis  را بوجود آورده است، خرطوم شامل دو بخش است ، بخش اول كه بصورت يك مخروط وارونه است و  Rostrum  گفته ميشود و بخش دوم  Haustellum  نام دارد و در يك شيار در قسمت جلويي آن لب بالا و هيپوفارينكس قرار دارند،كانال غذايي بين هيپوفارينكس و لب بالا و كانال بزاقي داخل هيپوفارينكس قرار دارد . 
در انتهاي خرطوم يك جفت لب تخم مرغي بنام  Labellum  وجود دارد كه شيارهاي عرضي زيادي دارند و به عنوان كانال غذايي عمل ميكنند و در آخر به كانال غذايي اصلي وصل ميشوند. 
نحوه تغذيه به اين شكل است كه اگر غذا مايع باشد حشره خرطوم را روي آن قرار ميدهد و تغذيه ميكند و اگر جامد باشد مثل يك حبه قند اول بزاق ميريزد تا مايع شود.

قطعات دهاني زننده - مكنده  Piercing - Sucking   

در راسته هاي جوربالان  Homoptera  ، ناجوربالان  Hemiptera  ، شپش هاي انساني  Anoplura ، تريپس ها  Tysanoptera  و زير راسته پشه هاي  Nematocera  ديده ميشود كه با هم اختلافاتي دارند. 
در راسته هاي جوربالان و ناجوربالان لب پايين تشكيل يك خرطوم يك تا چهار بندي را ميدهد و داخل اين خرطوم چهار سوزن يا استايلت شامل آرواره هاي بالا وپايين وجود دارد . ابتدا دو آرواره پايين بهم وصل شده و آرواره هاي بالا از بيرون به آنها ملحق ميشوند. آرواره هاي پايين در طول خود دو كانال بزاقي و غذايي را بوجود ميآورند. آرواره هاي بالا بيشتر براي سوراخ كردن بافت بكار ميروند. در انتهاي خرطوم موهاي ريزي وجود دارد كه براي انتخاب ميزبان بكار ميروند. 
طرز تغذيه به اين صورت است كه حشره ابتدا با خرطوم بافت را سوراخ ميكند و سپس از طريق كانال بزاقي مقداري بزاق وارد بافت كرده و از طريق كانال غذايي بزاق و مخلوط غذايي را مي مكد. بزاق نقشهاي مختلفي مثل ضد انعقاد خون ، بي حس كننده و رقيق كننده را به عهده دارد. 
در پشه هاي زير راسته  Nematocera  تعداد استايلت ها شش عدد است شامل يك جفت آرواره بالا ، يك جفت آرواره پايين، هيپوفارينكس و لب بالا . كانال بزاقي داخل هيپوفارينكس و كانال غذايي بين لب بالا و هيپوفارينكس قرار دارد. 
در تريپس ها خرطوم شامل سه استايلت است ، آرواره بالا سمت چپ و دو لاسينياي آرواره هاي پايين. 

قطعات دهاني مختلط 
در تعدادي از زنبورها ديده ميشود مثلا در زنبورعسل شامل قسمتهاي زير است : 
لب بالا يك قطعه كوچك مستطيلي ، آرواره هاي بالا يك جفت و خميده كه در زنبور عسل فقط براي شكل دادن خانه هاي مومي و حمل و نقل مواد بكار ميرود، آرواره هاي پايين يك جفت و خنجري شكل هستند ولي عضو اصلي در زنبور عسل لب پايين است كه شامل  Mentum  مثلثي شكل و  Prementum  نسبتا كشيده است .  Glossa  ها بهم وصل شده و زبان زنبورعسل را بوجود ميآورند.